Powrót z wakacji- powrót do BFRB’s?

Wrzesień to czas powrotu do codziennej rutyny. Jedni wracają do szkolnych ławek, inni do biurek w pracy. Nasze życie zaczyna znów kręcić się wokół obowiązków, spotkań i terminów, wraca do „normy”. Dlaczego zatem w tym czasie często nasilają się objawy BFRB’s (trichotillomania, dermatillomania, onychofagia)?

Więcej stresu = więcej epizodów?

U osób, z którymi pracujemy w gabinecie, szczególnie u dzieci i młodzieży szkolnej, w trakcie wakacji zazwyczaj obserwujemy zmniejszenie epizodów wyrywania, drapania, skubania itp. Progres w terapii satysfakcjonuje, a i nierzadko motywuje do dalszej pracy.

Podczas wrześniowych konsultacji często pacjenci sygnalizują nasilenie objawów związanych z BFRB’s (Body Focused Repetitive Behaviours), takich jak wyrywanie włosów, drapanie skóry czy skubanie. Skąd ten wzrost? Głównym czynnikiem jest stres.

Choć wracamy do znanego środowiska- szkoły, pracy, rutyny- pojawiają się również nowe wyzwania: nowi nauczyciele, nowe zadania, zmiany w zespołach czy większa odpowiedzialność. Takie sytuacje są naturalną częścią życia, a stres może mieć nawet pozytywny charakter, mobilizować nas i popychać do działania. Jednak gdy bodźców jest zbyt wiele, łatwo o przeciążenie. Wtedy praca nad nawykami jest trudniejsza, a epizody związane z BFRB’s mogą pojawiać się częściej.

Dlaczego dzieci po wakacjach częściej wyrywają włosy, drapią skórę?

Specjaliści obserwują, że u najmłodszych powrót do szkoły jest szczególnie „wrażliwym” momentem. Warto zrozumieć, co się za tym kryje:

• Zmiana rytmu dnia i poczucia kontroli– wakacje to czas swobody, a szkoła wymaga podporządkowania się planowi. Ta nagła zmiana może wywoływać napięcie.
• Stres szkolny i nowe wyzwania– nowe otoczenie, oceny, rywalizacja w grupie rówieśniczej czy presja wyników.
• Nuda i bezczynność– konieczność siedzenia w ławce czy długie lekcje mogą sprzyjać sięganiu po nawykowe czynności (np. wyrywanie włosów).
• Zmęczenie– wczesne wstawanie, mniej snu i ograniczony czas na odpoczynek zmniejszają odporność na impulsy.
• Zmniejszona przestrzeń na regenerację– mniej ruchu, kontaktu z naturą czy spontanicznej zabawy sprawia, że napięcie szybciej rośnie.

Co więcej czas na świeżym powietrzu w wakacje, dużo aktywności, wyjazdów często jest formą fizycznego i psychicznego pozytywnego zajęcia dla osób, stąd epizodów pojawia się znacznie mniej w trakcie letniej przerwy!

Jak wygląda praca z psychologiem?

W gabinecie można spodziewać się:

• Diagnozy i obserwacji– analiza częstotliwości epizodów, identyfikacja sytuacji wyzwalających, prowadzenie dziennika obserwacji.
• Strategii terapeutycznych– m.in. Habit Reversal Training (HRT), nauka rozpoznawania sygnałów poprzedzających epizod i wprowadzanie działań zastępczych.
• Technik regulacji emocji– ćwiczenia oddechowe, relaksacja, automasaż, medytacja.
• Wsparcia emocjonalnego– praca nad poczuciem winy i wstydu, rozwijanie akceptacji i odporności na stres.
• Wsparcia dla rodziców– edukacja, jak reagować i jak wspierać dziecko bez krytyki, a z empatią i zrozumieniem.
• Monitorowania odrostu i pielęgnacji włosów– równoległe dbanie o aspekt fizyczny problemu, co pomaga w motywacji do dalszej pracy.

Czy możemy coś z tym zrobić?

Tak! Powrót do intensywniejszego rytmu nie musi oznaczać rezygnacji z pracy nad sobą. To dobry moment, aby:

• uważniej obserwować i zapisywać sytuacje związane z epizodami,
• analizować je podczas terapii,
• zwiększyć częstotliwość sięgania po znane narzędzia lub wypróbować nowe,
• stosować techniki relaksacyjne (automasaż, medytacja, ćwiczenia oddechowe),
• planować z wyprzedzeniem sytuacje potencjalnie stresujące,
• korzystać ze wsparcia psychologa, który pomoże dobrać strategie i wesprze w nauce regulowania napięcia.

Podczas pracy gabinetowej często dobieramy nowe narzędzia zastępczej stymulacji, aby zstępowały odruchy wyrywania, czy drapania. Dobieramy też takie, którego dziecko/ nastolatek nie wstydzi i nie krępuje się użyć w szkole. Uczymy jak dobrze zabezpieczać się przed „wędrującymi rękoma” w kierunku włosów i skóry.

Podsumowanie

Powrót do szkoły i codziennej rutyny bywa wymagający- zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. U osób z BFRB’s może to oznaczać częstsze epizody, ale nie oznacza, że jesteśmy bezradni. Dzięki zrozumieniu mechanizmów wyrywania włosów i pracy z psychologiem oraz trychologiem możliwe jest wypracowanie skutecznych sposobów radzenia sobie z trudnymi emocjami i napięciem.

Anna Pokorska- psycholog- diagnosta w Hair& Mind Magdalena Szymczak-Kępka