Czy zastanawialiście się kiedyś dlaczego część z nas tak bardzo lubi obgryzać długopisy, skubać skórki, gryźć wargi, machać nogą?
Celowo napisałam LUBI, a nie robi to, gdyż jest zestresowana. Może to robić w wyniku odczuwania stresu, aby właśnie doświadczyć pewnego rodzaju przyjemności, odzyskania kontroli, spokoju i bezpieczeństwa.
O co chodzi i dlaczego dotyczy to w sposób szczególny osób z ADHD i BFRB’s (dermatillomania, trichotillomania)?
Na początku zaznaczę, iż na warsztat biorę też osoby z ADHD, ponieważ bardzo często idzie ono w parze z BFRB’s lub z zachowaniami podobnymi (gryzienie policzków, warg, drapanie stóp etc). Pamiętajcie, że jedno nie wynika z drugiego! Chodzi tutaj o pewne mechanizmy związane z regulacją emocji, oraz dopaminą. Jednak dla obu grup ważne jest wziąć pod uwagę potrzebę stymulacji sesnorycznej, zajmowanie rąk i pewnego rodzaju przyzwolenie na ruch:)
Dzisiaj wprowadzam Was w temat na miękko, od razu przechodząc do małych, ale naprawdę pomocnych narzędzi do regulowania emocji, stresu, lęku, dawania sobie możliwości poczucia kontroli, przypływu dopaminy, a tym samym pozytywnego wychodzenia z trudniejszych emocji. Zanim je przedstawię to króciutko o tym dlaczego. Dlaczego warto zajmować ręce i nie tylko? W kolejnych artykułach powiem więcej o ważnej stymulacji oralnej i dociskowej.
Dlaczego zajmowanie rąk jest istotne dla osób z ADHD?
Regulacja poziomu pobudzenia
Mózg osób z ADHD często ma trudności z utrzymaniem optymalnego poziomu dopaminy, czyli neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za motywację i skupienie. Badania sugerują, że ruch może zwiększać poziom dopaminy, co poprawia koncentrację i zmniejsza impulsywność. Manipulowanie przedmiotami, jak fidget toys, działa jak subtelna forma stymulacji sensorycznej, pomagając w regulacji uwagi (Abdullah et al., 2021).
Poprawa funkcji wykonawczych
Funkcje wykonawcze, czyli zdolność do planowania, organizowania i kontrolowania impulsów, są często osłabione u osób z ADHD. Wykonywanie powtarzalnych ruchów dłonią może pomóc w ich stabilizacji i ułatwia przetwarzanie informacji (Sarver et al., 2015).
Zmniejszenie niekontrolowanego ruchu
Osoby z ADHD często potrzebują ruchu, co może przejawiać się wierceniem, bębnieniem palcami lub zmianą pozycji ciała. Fidget toys pozwalają skanalizować tę energię w sposób, który nie zakłóca codziennych czynności, np. nauki czy pracy (Dawson & Guare, 2010).
Jak zajmowanie rąk pomaga osobom z BFRBs?
Zastępowanie zachowań wyrywania, skubania, drapania
BFRBs często pojawiają się w sytuacjach stresowych lub podczas nudy. Osoby z tymi zaburzeniami mogą automatycznie sięgać po włosy, skórę czy paznokcie, nawet nie zdając sobie z tego sprawy. Badania pokazują, że zajmowanie rąk alternatywną aktywnością (np. manipulowanie fidget toy) może zmniejszyć częstotliwość epizodów trichotillomanii i dermatillomanii (Flessner et al., 2010).
Ale uwaga ważne!!! Z MOJEJ PERSPEKTYWY JAKO PSYCHOLOGA PAKTYKA ZAJMUJĄCEGO SIĘ TYMI SCHORZENIAMI NIEZWYKLE WAŻNE JEST WŁĄCZENIE TEGO TYPU NARZĘDZI JAKO TZW. ELEMENTU STYMULACJI MAŁEJ! Tego typu stymulacja SOLO, czyli bez włączenia innych elementów terapii jest absolutnie niewystarczająca do pokonania trudnych przeciwników jakimi są zachowania z grupy BFRB’s! Dlatego podczas pracy z osobami wdrażam elementy tzw. stymulacji dużej, blokad i oralnej. To wszystko tworzy swego rodzaju RUSZTOWANIE będące trwałą częścią eliminowania dermatillomanii i trichotillomanii z życia.
Stymulacja dotykowa jako forma ukojenia
Czynności takie jak pocieranie, skręcanie czy ściskanie obiektów dostarczają alternatywnej stymulacji sensorycznej, która może działać uspokajająco i redukować napięcie emocjonalne. Regularne używanie narzędzi sensorycznych pomaga w wypracowaniu nowych, mniej destrukcyjnych nawyków (Grant et al., 2017).
Zmniejszenie poziomu kortyzolu (hormonu stresu)
Stymulacja dotykowa i ruch mogą przyczyniać się do obniżenia poziomu kortyzolu, zmniejszając stres i napięcie, które są głównymi czynnikami wyzwalającymi kompulsywne zachowania w BFRBs (Roberts et al., 2013).
Podsumowując? Dlaczego jest to takie ważne dla obu grup osób z ADHD i BFRBs?
Zajmowanie rąk poprzez stymulację sensoryczną, np. przy użyciu fidget toys, jest skuteczną strategią wspierającą osoby z ADHD i BFRBs. Może pomóc w:
-regulacji dopaminy i poprawie koncentracji
-zastępowaniu destrukcyjnych nawyków mniej szkodliwymi działaniami
-redukcji napięcia emocjonalnego i stresu
Dzięki odpowiednim narzędziom osoby te mogą lepiej kontrolować swoje zachowania, co pozytywnie wpływa na ich funkcjonowanie w codziennym życiu.
FIDGET TOYS DLA ZAJĘCIA RĄK OSÓB Z ADHD I BFRB’s?
Włączenie fidget toys do codziennego życia osób z ADHD i BFRBs może stanowić skuteczne narzędzie wspierające terapię i poprawiające jakość życia poprzez redukcję stresu, poprawę koncentracji i zastąpienie niepożądanych zachowań. Odpowiednie narzędzia, takie jak fidget toys, mogą pełnić kluczową rolę w samoregulacji, redukcji stresu i poprawie koncentracji.
Dlaczego taka mała zabawka może tak pomóc? Bo dzięki nim pojawia się prosta czynność, która JEŚLI BĘDZIE PRZEZ NAS LUBIANA ma szansę wpłynąć skutecznie na pracę naszego mózgu! Proste czynności manualne, takie jak właśnie używanie fidget toys, mogą pozytywnie wpływać na funkcjonowanie mózgu poprzez bodźce dotykowe, które mogą pomóc w regulacji poziomu pobudzenia i koncentracji, redukując napięcie (poczucie kontroli i skuteczności podczas prostych ruchów), oraz zastępując częste odruchy sięgania do włosów i skóry. Fidget toys mogą stanowić alternatywę dla zachowań, takich jak wyrywanie włosów czy skubanie skóry.
Dlatego zapamiętajmy! Włączenie takich narzędzi do codziennego życia może wspierać terapię i poprawiać jakość życia osób z ADHD i BFRBs. Jest to kolejna CEGIEŁKA w budowaniu tych dobrych nawyków dla osób z omawianych grup.
A teraz na sam koniec, wisienka na torcie, czyli kilka „polecajek” prosto z gabinetu.
ULUBIONE FIDGET TOYS OSÓB Z ADHD I BFRB’S/ SKUBIĄCYCH DRAPIĄCYCH/ WYRYWAJĄCYCH?
Pierścionki z przesuwnymi elementami:
pierścionki z przesuwnymi elementami do stymulacji. Dużą zaletą tego narzędzia jest to, iż można je nosić cały dzień i pozwalać sobie na zajmowanie rąk podczas pracy, zajęć w szkole, w samochodzie, środkach transportu.
Kostki sensoryczne (fidget cubes)
Niewielkie sześciany z elementami do manipulacji, takie jak przyciski, pokrętła czy przełączniki. Pomagają w skupieniu uwagi i redukcji napięcia.
Pick Hair Patch
Przyznam się, że jest to moje autorskie narzędzie, które imituje naszą naturalną skórę z zatopionymi naturalnymi włosami o stymulacyjnej strukturze do wyciągania etc.
Poniżej przesyłam link do dokładnego opisu tego narzędzia:
https://psychologodwlosow.pl/product/pick-hair-patch-trichoset/
Anxiety patches
Naklejki w formie prostokątnych nakładek z szorstkimi fakturami. Można pocierać w palcach, co jest nie tylko przyjemne, ale także pozwala chwilowo „znieczulić” palce, co w momencie dotyku skóry, czy włosów pozwala uniknąć chęci drapania/ wyrywania przez brak poczucia odpowiedniej struktury.
Koraliki do przesuwania
Szereg koralików nawleczonych na sznurek, które można przesuwać palcami, co działa uspokajająco.
Gumki do rozciągania (stretchy bands)
Elastyczne opaski, które można rozciągać i skręcać, co dostarcza stymulacji dotykowej i pomaga w redukcji napięcia. Ja uwielbiam tego typu jak na zdjęciu poniżej.
Źródła:
• Abdullah, M., et al. (2021). Dopamine modulation and ADHD: How movement helps concentration. Journal of Neuroscience Research.
• Sarver, D. E., et al. (2015). Fidgeting as a self-regulatory mechanism in children with ADHD. Child Neuropsychology.
• Flessner, C. A., et al. (2010). Behavioral treatment strategies for trichotillomania and related disorders. Behavior Research and Therapy.
• Grant, J. E., et al. (2017). Understanding body-focused repetitive behaviors: Neurobiological insights and treatment strategies. American Journal of Psychiatry.
• Roberts, S., et al. (2013). The role of stress in triggering body-focused repetitive behaviors: A review of clinical and neurobiological evidence. Neuroscience & Biobehavioral Reviews.
